Wisata Spiritual Wonten ing Pesisir Parangkusumo

              Parangkusumo inggih menika salah setunggaling segara ingkang wonten ing kidul Daerah Istimewa Yogyakarta. Jarakipun naming wetara 30 KM saking kitha Yogyakarta. Ingkang dados daya tarik saking segara menika inggih sami kaliyan segara sanesipun, swasana seger, hawa kang adhem, saha ombakipun. Ananging boten naming menika. Tasih kathah ugi kaluwihanipun. Ingkang langkung misuwur inggih menika tradhisi nyekar ingkang rutin kaleksanan wonten ing segara menika. Tradhisi menika boten wonten ingkang mangertosi dipun wiwiti kawit kapan. Ananging tradhisi menika nyariyosaken babagan mula bukane alas mentaok dados kerajaan mataram saking Panembahan Senopati. Panembahan tapa utawa nenepi wonten ing papan menika lajeng kepanggih kaliyan Nyi Roro Kidul. Lejeng panyuwunan Panembahan Senopati dpun kabulaken dening Nyi Roro Kidul. Mekaten cariyos ingkang tasih dipun cepeng lan dipun emut-emut dening warga masyarakat sekitas pesisir segara Parangkusumo.

Awit saking cariyos menika, kathah ingkang nyenyuwun, nyekar wonten ing papan menika supados sedaya gegayuhanipun saged dipun kabulaken. Lajeng kula sakanca wonten ing sasi April kalawingi kula sakanca dhateng segara Parngkusumo. Dinten kemis malem jum’at kliwon. Kula sakanca mriku  amarga ugi badhe pados materi kagem kethoprak. Ananging malah ugi saged pikantuk bahan kagem skripsi ingkang kula teliti menika, amarga kepasan ugi kula saking jurusan basa jawa. Jam gangsal sonten kula mangkat kaliyan kanca-kanca. Kula mangkat saking Karangmalang UNY, ngliwati sagan ngidul, lajeng ngliwati pojok beteng, lajeng ngidul malih tumuju arah parangtritis. Wonten ing sakiwa tengene dalan dereng ketingal menawi papan menika asring dpun agem nyekar.

Sampun dumugi wonten ing TPR (Tempat Pemungutan Retribusi) lajeng menggok manengen mlampah ngulon. Lajeng kepanggih lawang masuk Segara Depok. Wonten mriku wonten salah satunggaling masjid kula sakanca leren sekedhap kagem ngibadah sholat maghrib. Jam setengah pitu dalu dipun lajengaken tumuju segara parangkusumo. Mlaku arah mangetan nurut dalan aspalan cilik kang wus lumayan apik. Ana ing sisih kiwa tengan ya among ana gunung-gunung pasir lan suket-suket alang-alang kang urip ana tlatah pasir. Ana ing sakdawane dalan during ana lampu pepadhang. Amung lampu kang ana saka motor kang madhangi. Banjur mlaku mangetan terus ketemu omah-omah gubug kang uga durung ana listrik.. Pepadhang kang ana ya among saka lampu teplok utawa lampu senthir. Kadhang sak pleraman mambu wangine obongan dupa lan menyan. Ana ing sekitar kono antarane Segara Parangkusumo lan Segara Depok pancen ana papan kang jenenge kalimati. Kalimati iku wujude kaya kali ananging ora mili. Biasane dienggo ritual nenepi ana ing kono. Nenepi iku sarana kanggo nyaketake awake dhewe mring Gusti kang Maha Kuwasa. Syarate wong nenepi iku uga ana wae, yaiku kudu resih lair batne. Kanggo ngresiki lair batine biasane peserta ritual nenepi diwajibake laku prihatin, bisa nganggo poso utawa liyane. Ing Kalimati uga ana ritual tapa pendhem lan tapa kungkum. Tapa pendhem iku bisa dilakoni kanthi pendhem sakjroning awak nganti wates gulu, supayane isih iso ambegan. Ing kono pada nyenyuwun apa kang dikarepake supaya pikantuk wangsit. Banjur ana tapa kungkum iku ana ing kalimati, para pelaku ritual kungkum ana sakjrone kali uga sak wates gulu supayane isih iso ambegan.

Ritual iki bisa dilakoni nganti sakkarepe sak mantepe pelaku ritual. Biso telung dina, bisa patang dina. Nganti dheweke pikantuk wangsit. Menawa telung dina durung entuk wangsit ya bisa nganti limang dina. Miturut ceritane saka bakul angkringan kang uga wis 22 taun dodol angkringan manggon ing kono. Dheweke uga wis nate ritual ing koo ananging gagal. Ora kasembadan. Miturut dheweke ana pirang-pirang tahapan kang kudu biso dilakoni karo pelaku ritual. Piasnan kang dialami dheweke pas nindakake tapa kungkum iku dheweke ngerti ombak kang gedhe banget arep nelep awake. Ananging gandheng wus niat dheweke tetep tenang. Lan ombak iku mau ngerti-ngerti ilang sak pleraman. Banjur dheweke ngerti ulo kang gedhene lan dawane glugu watang wit kambil, ngubeti awake dhekne banjur bisa tenang lan biso lolos. Kaping pungkasaan kang nyebabake dheweke gagal iku mergo ana yuyu kang nyapit sikile dhekne. Banjur langsung jenggirat mentas gagal tapane.Mangka saka kuwi ora gampang nindakake ritual kayangunu kuwi. Sing wia diniati wae biso gagal opo maneh among sing nyoba-nyoba.Iku cerito kang yo kasunyatan kang ana ing kalimati. Uga roh-roh saka wong kang kentir ing segara sisih kidul Jogja iku ana kang ngarani padha ngumpule ana ing kalimati iku mau. Yen pas ngliwati kalimati mambu obongan dupa lan menyan, iku nandakake yen ana ing sekitar kono ana kang lagi nindakake ritual. Banjur wus mlaku setengah jam aku lan kanca-kanca ketuk ana ing segara parangkusumo. Akulan kanca-kanca ketuk ana ing Parangkusumo pas adzan isya’. Banjur parker lan padha nindakake sholat isya’. Rampun sholat isya’ aku lan kanca-kaca mbagi dadi 2 keompok. Kang sepisanan kejatah golek informasi ana ing njero gapura mangalor. Lan kang separo uga golek informasi saka gapuro mangidul arah gisiking samudra.

Kanggo kelompok pisanan kang kejatah ing njero gapuro pisanan kang dak jak sosialisasi yaiku saka bakul angkringan kang wus 20 taun ana ing papan kuwi adol angkringan. Milih papan angkringan amerga neng angkringan kuwi okeh masyarakat padha kumpul, saka golongan menengah ke bawah. Pnganane uga murah-murah the, sego kucing,jadah, tempe, goregan among 4500. Uga bisa luwih akrab. Ing kono aku sakanca ketemu karo kepala dukuhe, karo kang profesine nelayan, uga ana kang dadi tukang parker, ana uga mbak-mbak kang dadi jasa pijat refleksi. Kaluwihane saka segara Parangkusuma ya kalebu iki. Sanajan wus wengi yen malem jumat kliwon lan malem seloso kliwon, mesthi wae rame. Malahan ramene ngluwihi yen awan. Iki merga ana tradhisi nyekar iki mau. Para warga bisa pikantuk untuk saka segi ekonomi, lahan parker payu, dodolan apa wae ana, penginapan-penginapan uga laris, bisa kanggo sarana hiburan yen wengi lan sapanunggalane.

Papan kang ana ing parangkusumo yaiku wiwit saka sisih lor ana papan kanggo sadeyan kembang kang mengko dienggo nyekar. Banjur ngidul ana dalan konblok, ing sisih kulon ana mesjid lan bale kanggo istirahat pengunjung menawa yen lagi kesel. Ana wetane ana cepuri, yaiku petilasan saka Panembahan Senopati kaliyan Nyi Roro Kidul. Mangidul maneh ana gapuro gedhe. Banjur mangidul wus ketuk gisiking samudra Parangkusumo.

Saiki tak critakake mboko siji saka papan kanggo tuku kembang, piranti kanggo nyekar. Sawise saka angkringan wau, kula sakanca tumuju ana ing papan ingkang dipun agem sadeyan sekar. Wonten ing papan menika wonten tiyang tiga ingkang sadeyan sekar, sadayanipun putrid. Ingkang setunggal sampun sepuh sanget lajeng  kula timbale simbah. Lajeng nyuwun priksa kaliyan simbah kalawau, menawi badhe tumbas sekar kagem nyekar. Simbah kanthi terampil ngracik sekar dipun bungkus kaliyan ron pisang. Wonten werni kalih sekar ingkang dipun sade inggih menika werni abrit kaliyan pethak.

Jinising kembang ingkang wonten setunggal bungkus inggih menika wonten sekar mawar abrit, mawar pethak, sekar melati, sekar kenanga, sekar kanthil, dupa, kaliyan menyan. Wektu kula nyuwun priksa regi saking setunggal racikan sekar kagem nyekar menika, simbah ingkang sadeyan sekar menika boten ngendika reginipun pinten. Ananging ngendika sak ikhlasipun kemawon. Lajeng kuka mbayar 20000 kagem tiga bungkus racikan sekar menika, dpun susuk’I 5000. Menika ateges regi saking setunggal bungkus racikan sekar menika 5000 rupiah. Kula sakanca ugi diskusi kaliyan simbah ingkang sadeyan sekar menika ingkang sekar setaman menika langkung pajeng menawi malem 1 sura. Amargi wonten ing malam 1 sura kathah wisatawan ingkang rawuh wonten ing Segara Parangtritis.  Sak biabaripun pikantuk sekar saking papan sadeyan sekar kala wau, kula sakanca tumuju wonten ing cepuri. Cepuri menika awujud pager kang kabehane werna putih la nana ing njerone wonten kalih selo. Bangunan menika wonten ing sisik kidul saka papan kang diegem sadeyan sekar.

Wonten ing sajroning cepuri kala wau wonten kalih sela lan wonten tiga tiyang juru kunci. Wonten ing cariyos masyarakat sekitar, papan menika inggih petilasan, papan ketemunipun Nyi Roro Kidul (Ingkang Kuasa Segara Kidul) kaliyan Panembahan Senopati (Raja Pisanan Mataram).

Gusti Kanjeng Ratu Kidul jumaneng wonten ing nginggilipun selo ingkang langkung alit ukuranipun lan wonten ing sisih kidul. Lajeng Panembahan Senopati ingkang jumeneng wonten ing selo utawa watu ingkang langkung ageng ukuranipun ingkang mapan wonten ing sisih lor. Kedah dipun mangertosi wonten ing ngriki bilih ingkang dipun wastani cepuri menika sanes makam, ananging petilasan.

Swasana pisanan wekdal mlebet wonten ing cepurinipun keraos benten sanget menawi dipun bandingaken kaliyan swasana wonten ing njawi cepuri ingkang rame sanget.

Swasananipun inggih menika langkung asrep, Wonten ing sajroning cepuri wonten tiga juru kunci. Nalika mlebet wonten ing gapura cepuri pisanan sowan kaliyan juru kunci ingkang sepisan. Dupa saha menyan ingkang sampun kita tumbas kalawau lajeng dipun obong kaliyan juru kunci ingkang sepisanan menika, sinambi dipun jlentrehaken asal usulipun saking watu ingkang wonten ing petilasan menika. Lajeng dipun cariyosaken menawi sela menika inggih petilasan papan Panembahan Senopati sowan kaliyan Nyi Roro Kidul. Bibar menika lajeng  juru kunci ingkang sepisanan menika ngakon kula supayane ngucapaken kekarepan utawa panyuwunan, kadosta : Kula sakanca nyuwun dipun lancaraken rejekinipun, dipun caketaken jodhonipun (kagem ingkang sampun gadhah pacar ugi saged dipun ajak mriku kagem nyuwun donga supados langgeng hubunganipun..

Lajeng saksampunipun kula kirim donga wonten juru kunci ingkang sepisanan kalawau, juuru kunci lajeng paring dhawuh supados kula mlaku tumuju ing sela ingkang ugi wonten juru kunci wonten ing mriku. Piyambakipun paring dhawuh supados sekar mawar ingkang werni abrit dpun sebar utawa dipun sekaraken wonten nginggilipun sela ingkang sisih lor, sela ingkang ageng papan nenepi Kanjeng Panembahan Senopati. Lajeng sekar mawar ingakang pethak sarta sekar kanthil lan sanesipun, dipun sebar wonten sela sisih kidul, papanipun Nyi Roro Kidul ingkang selanipun langkung alit.

Ingkang langkung nyleneh menika, sanajan wonten ing mriku sampun wonten listrik ananging piranti pepadhang wonten ing mriku tetep mawon naming lampu teplok (tiyang jawi nyebut senthir). Senthir menika dipun tutupi selembar genteng supayane boten mati menawa kanginan.

Bab menika amarga sedaya ingkang berperan wonten ing papan nyekar petilasan menika tasih gumujeng woten ing adat tradhisi leluhur warisan simbah jaman rumiyin. Ingkang tujuanipun supados tetep lestari boten ical kegeser kaliyan budaya manca. Wonet ugi ingkang nganggep menawi ritualipun tetep kadosmeika ateges boten dipun owahi, donga ingkang dipun kirim bakal sampurna lan ampuh.

Wonten ing papan menika, sekar kanthil ugi dipun pilihi kaliyan juru kunci, boten wonten ingkang mangertosi kagem menapa sekar kanthil menika dipun pilihi. Ananging juru kunci menika boten nate kesah saking papanipun njagi petilasan. Kajaba sampun puput wekdalipun kagen njaga. Cariyos ingkang wonten ing masyarakat bilih sekar kanthil ingkang dipun sekaraken wonten ing sela papan jumenengipun Nyi Roro Kidul menika muksa dados sarana kirim donga dhumateng leluhur. Tujuanipun kita sami ndedonga dhumateng para leluhur menika ingih supados kula lan panjenengan sami tansah kemutan marang amal kasaenan para leluhur lan saged nyonto tuladha-tuladha ingkang wonten ing sipat leluhur kita wau.

Saksampunipun rampung anggen kula nyekar, lajeng kula medal lan mlampah mangidul tumuju segara. Wonten mriku sampun kathah tiyang kaliyan para wisatawan kanthi mapinten-pinten tujuan. Estunipun wonten ingkang tujuanipun wisata, ananging ugi kathah ingkang mriku tujuanipun kagem wisata spiritual lan laku prihatin. Wonten ing pinggir margi menika kathah wanita-wanita enem ingkang jejer-jejer. Puluhan wanita menika kadosta baris ndamel pager betis. Piyambakipun ingkang asring mundhut manfaat saking rawuhipun para wisatawan, wonten ingkang nyade jasa pijet, lan sanes-sanesipun. Boten sengaja pas kula mlampah wonten setunggaling wanita kala wau ingkang nimbali kula. :” Arep nengdi mas..? “ lajeng kula pun mendel mawon, sajake kula boten miring. Amargi menawi klentu anggenipun nyaruwe malah dados prekawis ingkang boten sae.miturut kula.

Mlampah mangidul tumuju segara, wonten mrika sampun wonten juru kunci ugi ingkang sampun siap ngancani para wisatawan ingkang badhe nyuwun berkah wonten ing segara menika. Salah setunggaling juru kunci ingkang kula sowani naming nyuwun priksa babagan napa ingkang kula suwun lan tujuanipun kula dhateng papan menika. Kadosta : Juru kunci   : “Kowe arep ngopo le.?

Iriana               : “Kula badhe nyuwun berkah selamet, lancar kuliah ipun, dipun cedhakaken jodhonnipun mbah”. Jawab ku.

Juru Kunci       :“Kuwi kabeh bakal kabul, ananging coba golekana kembang kantil kang kentir ana ing gisiking samudra kae, disimpen kang apik, dimen nganti garing. Kuwi bakal dadi pratandha apik”. Jawab sang juru kunci.

Iriana               :” Ingiih mbah..”

Lajeng kula mlampah turut pinggiring samudra kaliyan kanca-kanca kula sanesipun. Kula sakanca namung modal lampu senter ingkang wonten ing HP kula.

Tugas Future : Iriana Famuji Widodo
NIM 10205244001